Tadeusz Kuźma (1925-2022) – żołnierz Armii Krajowej, mieszkaniec Rembelszczyzny

Tadeusz Kuźma, syn Antoniego i Elżbiety z d. Szczur, urodzony 25 maja 1925 r. w Rembelszczyźnie, należał do pokolenia Polaków, których lata młodości związane zostały trwale z okresem II wojny światowej i latami okupacji hitlerowskiej. W 1932 r. rozpoczął naukę w szkole powszechnej w Stanisławowie, a potem uczył się w szkole w Nieporęcie. W 1939 r. ukończył szkołę w Nieporęcie i od września planował rozpocząć naukę w Liceum Władysława IV w Warszawie, do której zdał egzamin wstępny. Niestety wybuch II wojny światowej brutalnie przekreślił plany młodego Tadeusza. Jak większość rówieśników musiał żyć w trudnych i niebezpiecznych warunkach okupacyjnych.

Do jesieni 1941 r. zajmował się szmuglem cukru przez granicę na Narwi w Zegrzu, ale po wymianie przekupionych niemieckich strażników granicznych z Grenzschutzu musiał zaprzestać tej działalności, z uwagi na niebezpieczeństwo postrzelenia przy przekraczaniu granicy. Potem był handel mięsem (rąbanką), praca w lesie i handel drewnem w Warszawie.

W 1941 r. za poręczeniem Karola Kopyścińskiego  wstąpił do konspiracji i został zaprzysiężony przez kierownika szkoły podstawowej w Nieporęcie por. Bronisława Tokaja ps. „Bogdan”, dowódcę III batalionu ZWZ a potem Armii Krajowej. W konspiracji przyjął pseudonim „Kruk” i razem z innymi mieszkańcami Rembelszczyzny był w 1. drużynie, 2. plutonie, 8. kompanii, III Batalionu AK. Dowódcą drużyny został Karol Kopyściński, przed wojną kapral kawalerii w Wojsku Polskim.

Tadeusz Kuźma brał udział we wszystkich akcjach bojowych drużyny dowodzonej przez Karola Kopyścińskiego. Była to m.in. osłona zrzutowiska „Stolnica” koło Radzymina jesienią 1942 r. Zadanie było trudne, gdyż osłona zrzutu działała w nocy i na mało znanym terenie. Ale w 1942 r. „Stolnica” pełniła rolę zrzutowiska zapasowego. W 1943 r. Tadeusz Kuźma ukończył konspiracyjną szkołę podoficerską, prowadzoną przez instruktora kursu st. sierżanta Leonarda Pyrżę ps. „Paweł” uzyskując stopień kaprala. W nocy z 14 na 15 września 1943 r. uczestniczył razem z drużyną i innymi oddziałami nieporęckiego III Batalionu AK w osłonie zrzutowiska „Koc” na łąkach koło Izabelina. Tej nocy załoga brytyjskiego Halifaxa dokonała zrzutu trzech skoczków i zaopatrzenia dla oddziałów 1 Rejonu „Marianowo-Brzozów” AK w Legionowie. Kuźma pełnił również funkcję kuriera pomiędzy Nieporętem a Warszawą.  1 sierpnia 1944 r. po koncentracji oddziałów Armii Krajowej w ramach planu „Burza”, Tadeusz Kuźma w składzie drużyny z Rembelszczyzny został wysłany na rozpoznanie drogi Strużańskiej w kierunku Strugi i Marek. Na skrzyżowaniu Strużańskiej  i Warszawskiej w Strudze napotkali pierwsze oddziały powstańcze i kilka radzieckich czołgów. Dowódca drużyny Karol Kopyściński, mając na uwadze brak odpowiedniego uzbrojenia podległych mu żołnierzy, po uzgodnieniu z dowództwem zarządził rozwiązanie oddziału. Ta decyzja jak się okazało później uratowała życie wielu młodym żołnierzom AK z Rembelszczyzny.

Po wysiedleniu z rodzinnej wsi Tadeusz Kuźma został po przekroczeniu Wisły w Rajszewie schwytany przez Niemców. Po krótkim pobycie w obozie przejściowym w Modlinie został wywieziony na roboty przymusowe na teren III Rzeszy. Pracował m.in. w gospodarstwach rolnych w Pile (Schneidemühl) potem w Lehrte i Branschweig w rejonie Hannoweru, Potem przydzielony został do pracy w cukrowni w Schöppenstedt w powiecie Wolfenbüttel (Dolna Saksonia), gdzie zastało go wyzwolenie. Po wyzwoleniu służył w kompania wartowniczej (jednostka pomocnicza) armii amerykańskiej.

W sierpniu 1945 r. wrócił do Rembelszczyzny, ale nie zastał tam swojej rodziny. Rodzinę odnalazł później w Ludwikowie koło Grunwaldu. W latach 1946-1948 odbył służbę wojskową w Ludowym Wojsku Polskim. W 1948 r. ożenił się z Ireną Kostro. W 1962 r. po ukończeniu budowy domu z całą rodziną powrócił do Rembelszczyzny. Prowadził gospodarstwo rolne i jednocześnie rozpoczął starania o upamiętnienie kolegów z konspiracji.

Aktywnie działał w środowisku kombatanckim, prowadząc działania na rzecz odnowienia na cmentarzu parafialnym w Nieporęcie kwatery pochowanych tam żołnierzy Armii Krajowej rozstrzelanych przez Niemców w lesie nieporęckim w sierpniu 1944 r. Był jednym z inicjatorów ustawienia przy Dębie Wolności w Nieporęcie tablicy upamiętniającej wszystkich żołnierzy konspiracji akowskiej, poległych lub zaginionych w latach okupacji hitlerowskiej i prześladowań stalinowskich.

Za swoją działalność konspiracyjną, społeczną i środowiskową został wielokrotnie odznaczony, m.in. Medalem Wojska (Londyn 1948), Krzyżem Armii Krajowej (Londyn 1984), Odznaką Pamiątkową „Akcji Burza”, Odznaką Weterana Walk o Niepodległość Ojczyzny, Odznaką „Za Zasługi dla ŚZŻAK”.  Awansowano go do stopnia porucznika w st. spocz. z przydziałem munduru wyjściowego oficera Wojska Polskiego.

Pan Tadeusz Kuźma był osobą zawsze chętnie dzielącą się wspomnieniami z lat młodości i nie tylko wojennymi, ale także dotyczącymi życia przedwojennej, wielokulturowej społeczności mieszkańców poszczególnych wsi w gminie Nieporęt. 10 października 2022 r. Tadeusz Kuźma odszedł na wieczną wartę…

Dariusz Wróbel

Biogram ukazał się w Miesięczniku Historycznym “Nasza Historia”, jest też dostępny pod linkiem: https://gazetapowiatowa.pl/poradniki/nasza-historia/nasza-historia-tadeusz-kuzma-1925-2022/